Kinh tế và đổi mới sáng tạo đại dương

Trang tin thông tin điện tử Trung tâm NC&PT hội nhập KH&CN giới thiệu bài viết nghiên cứu tổng hợp về vai trò của đổi mới sáng tạo trong việc phát triển kinh tế đại dương bền vững như dưới đây

 Phát triển kinh tế đại dương một cách bền vững với đổi mới sáng tạo

Những gì đang bị đe dọa?

Đại dương đang được sử dụng rộng rãi hơn bao giờ hết

Điều này đặt ra câu hỏi về khả năng ứng phó của nó. Các hệ sinh thái biển là trung tâm của nhiều thách thức toàn cầu của thế giới: điều hòa khí hậu, thực phẩm, thuốc men, các nguồn năng lượng sạch mới, tạo việc làm và tăng trưởng toàn diện. Nhưng việc quản lý đa dạng các hoạt động kinh tế hàng hải và khai thác tài nguyên biển đòi hỏi phải nâng cao kiến thức liên quan đến đại dương một cách thận trọng và thực hiện các biện pháp phòng ngừa để bảo tồn các hệ sinh thái biển mong manh.

Khoa học và đổi mới đóng vai trò trung tâm trong việc thúc đẩy quá trình chuyển đổi rất cần thiết của việc sử dụng đại dương mạnh mẽ sang các thực hành bền vững hơn. Sự cân bằng giữa việc sử dụng đại dương ngày càng tăng và tính toàn vẹn của hệ sinh thái biển đòi hỏi các hành động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (STI) trên nhiều mặt, với tư duy mới và cách tiếp cận mới cần thiết trong nhiều lĩnh vực ( ảnh OECD).

Bối cảnh

Đại dương là trung tâm của sức khỏe con người, phúc lợi và hoạt động kinh tế thông qua nhiều chức năng và dịch vụ hệ sinh thái vô giá mà nó cung cấp.

Nhưng những tác động tích lũy của áp lực con người đang đẩy đại dương đến những điều kiện chưa từng có, với việc gia tăng mức độ ấm lên của đại dương, axit hóa, vùng biển chết cũng như sự suy giảm các loài (IPCC, 2019; IPBES, 2019). Để giải quyết những thách thức đang gia tăng này, sự hiểu biết khoa học về đại dương và các hệ sinh thái – đặc tính và hành vi của chúng, sức khỏe và vai trò của chúng trong thời tiết và biến đổi khí hậu – cần được cải thiện hơn nữa.             Điều này xảy ra vào thời điểm các hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (STI) đang trải qua những thay đổi lớn, với những tác động ngày càng tăng lên nền kinh tế đại dương (đọc Suy nghĩ lại về Đổi mới cho Nền kinh tế Đại dương bền vững). Được mạ bóng thông qua số hóa, quá trình chuyển đổi nghiên cứu và đổi mới sáng tạo đại dương đang tăng tốc. Các cơ chế hợp tác mới đang được củng cố ở nhiều nơi trên thế giới và các công nghệ kỹ thuật số đột phá ngày càng có nhiều tính năng trong các ứng dụng thương mại và khoa học.

Về đổi mới tổ chức, mạng lưới nghiên cứu và đổi mới sáng tạo dành riêng cho đại dương đang mọc lên ở nhiều nơi trên thế giới để đáp ứng với những thay đổi trong bối cảnh kinh tế đại dương quốc gia và quốc tế. Các mạng lưới này là những sáng kiến nhằm cố gắng tập hợp nhiều bên tham gia (ví dụ: viện nghiên cứu công, doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp vừa và nhỏ, trường đại học, các cơ quan công cộng khác) thành các cơ sở được tổ chức linh hoạt dành riêng cho các mục tiêu đổi mới hoặc nghiên cứu đại dương cụ thể. Thường bắt đầu trên phạm vi quốc gia, họ làm việc dựa trên một loạt các đổi mới khoa học và công nghệ trong nhiều lĩnh vực khác nhau của nền kinh tế đại dương (ví dụ: robot biển và phương tiện tự hành, nuôi trồng thủy sản, năng lượng tái tạo biển, công nghệ sinh học, dầu khí ngoài khơi).

            Các mạng lưới như vậy đang là đòn bẩy  đa dạng về tổ chức và kỹ năng của họ để mang lại lợi ích cho các đối tác và nghiên cứu trong nền kinh tế đại dương nói chung. Ví dụ về các lợi ích bao gồm cải thiện hiệp lực giữa các ngành, khả năng tiếp cận các cơ sở nghiên cứu và kiến thức chuyên ngành, và hỗ trợ tận tình cho các công ty khởi nghiệp. Những lợi ích lớn hơn  khác bao gồm việc xây dựng năng lực và kiến thức khoa học, và những đóng góp cho hoạt động kinh tế bền vững nói chung.

  Có sự tăng tốc mối quan tâm đến các ứng dụng thương mại và khoa học của một loạt các công nghệ kỹ thuật số mới, nhằm hiểu rõ hơn về các hệ sinh thái biển, hoạt động của chúng và các yêu cầu để quản lý chúng tốt hơn. Chúng lan tỏa khắp miền đại dương và bao gồm trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, nền tảng kỹ thuật số phức tạp, blockchain, máy bay không người lái, các mảng cảm biến phức tạp, vệ tinh nhỏ, di truyền và âm học. Tất cả dường như đóng góp một cách quan trọng vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế đại dương, đặc biệt là bằng cách cải thiện đáng kể chất lượng dữ liệu, khối lượng dữ liệu, khả năng kết nối và thông tin liên lạc từ dưới sâu của biển lên bề mặt để truyền tải xa hơn. Về công nghệ đột phá, nhiều phát kiến đại dương mới đang trong quá trình triển khai – đặc biệt là những phát kiến dựa trên những tiến bộ chung trong khoa học (ví dụ hóa sinh, vật lý) và công nghệ (ví dụ: trí tuệ nhân tạo, người máy, dữ liệu lớn) – chúng dường như được thiết lập để nâng cao kiến thức và hiểu biết về các hệ sinh thái biển và chức năng của chúng cải thiện hiệu quả hoạt động của các ngành công nghiệp đại dương một cách rõ rệt.Những gì cần phải được thực hiện?

Nâng cao nhận thức và hiệu quả của mạng lưới kiến thức và đổi mới kinh tế đại dương đang phát triển sẽ góp phần cải thiện các mối liên kết giữa khoa học và công nghiệp.

Một số mạng lưới hiện có này được thúc đẩy bởi các ngành công nghiệp hàng hải hoạt động theo cụm (thường liên quan đến các doanh nghiệp vừa và nhỏ SMEs) trong khi những mạng lưới khác đang hình thành các trung tâm phòng thí nghiệm đổi mới và xuất sắc được thiết kế đặc biệt, nhằm mục đích tận dụng sức mạnh tổng hợp tiềm năng của đổi mới công nghệ trong các hoạt động hàng hải khác nhau. Một số do khu vực tư nhân quản lý, những người khác theo đuổi cách tiếp cận “vòng xoắn bốn đầu” liên quan đến sự hợp tác giữa doanh nghiệp, cộng đồng nghiên cứu, khu vực công và xã hội dân sự thông qua các tổ chức phi chính phủ. Họ vẫn thường ở trong các lĩnh vực thích hợp và có thể được đánh dấu là những cái gật đầu hữu ích trong nước và quốc tế cho sự hợp tác tích cực trong ngành khoa học. Tiếp nhận sự khác nhau cộng đồng chuyên gia khoa học và công nghiệp mà từ trước đến nay hầu như không để ý đến nhau gặp gỡ và cập nhật nhanh chóng. Tiềm năng đáng kể để phát triển khoa học đại dương và đổi mới hơn nữa nằm ở việc tận dụng sự hiệp lực của công nghệ giữa các ngành khoa học và giữa các ngành đại dương khác nhau. Hiện có một loạt các đổi mới có khả năng gây đột phá và thay đổi từng bước đang được phát triển trong các phòng thí nghiệm và trường đại học nghiên cứu hải dương học khác nhau (thường không phải lúc nào cũng liên quan đến các khóa học về biển). Những công nghệ này kết hợp nhiều công nghệ kỹ thuật số, có thể tìm thấy ứng dụng khoa học và thương mại ban đầu trong các hoạt động đa dạng như lập bản đồ đáy đại dương, vận chuyển thông minh và truy tìm nguồn cá và sản phẩm cá trong hai đến ba năm tới. Mối liên kết giữa các chuyên gia cần được thực hiện và các mạng lưới đổi mới và kiến thức kinh tế đại dương có thể đóng một vai trò trong việc phát triển các mạng lưới này.

Các nước đang làm gì?     

Mối liên hệ giữa khoa học đại dương và công nghiệp đang được củng cố trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là ở một số quốc gia OECD, thể hiện qua việc nhân rộng các mạng lưới đổi mới và kiến thức chuyên biệt về kinh tế đại dương (đọc Suy nghĩ lại về Đổi mới sáng tạo vì một nền kinh tế Đại dương bền vững). Ngày càng có nhiều sáng kiến để học hỏi, được thể hiện qua một minh họa được chọn dưới đây, các viện nghiên cứu và trường đại học công lập quan trọng đóng vai trò là người điều phối mạng lưới tri thức và đổi mới tích cực này.

  Tại Pháp  

Thứ nhất, khả năng kiểm tra các đổi mới sáng tạo trong một môi trường được kiểm soát loại bỏ rào cản quan trọng đối với sự phát triển của nhiều công nghệ đại dương, thông qua việc tiếp cận các cơ sở nghiên cứu phù hợp và kiến thức chuyên ngành, điều này thể hiện một mối quan hệ quan trọng của các mạng lưới kiến thức và đổi mới. Như một minh họa, Campus mondial de la mer mới được thành lập gần đây ở Brest, ở mũi đất Brittany thuộc Pháp, đang xây dựng dựa trên các thế mạnh hiện có của khu vực để tạo điều kiện giao tiếp hơn nữa, phối hợp thực tế các hoạt động chung và tiếp cận các điểm trình diễn thay mặt cho cộng đồng . Chính quyền địa phương đã nuôi dưỡng mối liên hệ lịch sử của khu vực với đại dương thông qua các tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp và các dịch vụ hỗ trợ khác như chương trình chuyển giao công nghệ. Mạng lưới xây dựng các liên kết hơn nữa giữa các cơ quan nghiên cứu, chẳng hạn như Viện Nghiên cứu Khai thác Biển của Pháp (Ifremer), các ngành công nghiệp truyền thống dựa vào đại dương như đội tàu đánh cá, các công ty sáng tạo mới thành lập và một cộng đồng đại học sôi động có liên kết chặt chẽ với biển.

 Tại Ire Land

Trung tâm Năng lượng tái tạo và Biển ở Ireland (MaREI) đại diện cho một ví dụ khác về cách mạng lưới mới có thể được sử dụng để phân phối một phân vùng nghiên cứu môi trường, cho phép các phương pháp tiếp cận mới để giải quyết vấn đề và thúc đẩy sự phát triển của các tiến trình cải tiến. Có trụ sở chính tại University College Cork, MaREI tập hợp nhiều nghiên cứu nhóm, khoảng 75 đối tác trong ngành, cung cấp cơ sở hạ tầng thử nghiệm và tạo điều kiện cho đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực thông qua việc  phối hợp các lỗ lực giữa nghiên cứu và phát triển cộng đồng. Công nghệ mà nó phát triển nhằm mục đích khai thác năng lượng đại dương để tạo ra điện (ví dụ: gió ngoài khơi, dòng thủy triều, dòng chảy đại dương, dòng hải lưu, sóng , nhiệt và độ mặn). Mặc dù vẫn có rất nhiều luận chứng trong hầu hết các trường hợp, chúng ngày càng được công nhận là cơ hội cho các quốc gia đang tìm cách chuyển đổi cơ cấu năng lượng của mình khỏi sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.

 Tại Na Uy   

Ví dụ cuối cùng, hầu hết các hoạt động nuôi trồng thủy sản hiện nay diễn ra ở vùng nước ven biển được che chắn từ các điều kiện khắc nghiệt. Ở Na Uy, nơi phần lớn bờ biển phải chịu điều kiện khắc nghiệt, điều này làm giảm đáng kể không gian dành cho nuôi cá công nghiệp. Việc chuyển nuôi trồng sang các điều kiện lộ thiên thể hiện một cơ hội tiềm năng cho ngành. Tuy nhiên, các công nghệ hiện có cho người nuôi cá không phù hợp với các hoạt động ở các khu vực tiếp xúc. Hơn nữa, sự phức tạp về công nghệ và hậu cần của việc vận hành tại các địa điểm tiếp xúc lớn hơn đáng kể so với các khu vực có mái che, và các biện pháp phòng ngừa về môi trường là rất quan trọng. Trung tâm Nuôi trồng Thủy sản EXPOSED nhằm mục đích thúc đẩy sự đổi mới cần thiết để cho phép nuôi cá ở các địa điểm tiếp xúc bằng cách kết hợp các ưu tiên nghiên cứu với các ứng dụng công nghiệp, tập hợp một mạng lưới gồm bốn tổ chức nghiên cứu hàng đầu và 14 đối tác trong ngành. Các loại công nghệ đang được phát triển bao gồm các hệ thống tự động và công nghệ hoạt động từ xa, hỗ trợ giám sát và quyết định cho cá, điểm nuôi và khai thác; cấu trúc cho các vị trí lộ thiên; và thiết kế tàu cho khai thác ngoài trời. Mạng lưới hiện đang xây dựng năng lực kiến thức và năng lực thông qua việc đào tạo hàng chục ứng viên Tiến sĩ, sau Tiến sĩ và thạc sỹ khoa học.

Đâu là triển vọng ?        

Suy thoái kinh tế quốc tế gây ra bởi cuộc khủng hoảng  COVID-19) phủ bóng mờ về sự không chắc chắn đối với sự phát triển của nền kinh tế đại dương, nhưng các xu hướng chính vẫn còn. Đại dương của thế giới vẫn đang chịu áp lực ngày càng tăng từ biến đổi khí hậu, ô nhiễm và từ một loạt các hoạt động kinh tế cường độ cao đang làm gián đoạn và thậm chí phá hủy các hệ sinh thái. Các nhà hoạch định chính sách sẽ cần quản lý những áp lực này và tiềm năng mà các ngành công nghiệp đại dương bền vững có thể tạo ra đối với tăng trưởng kinh tế toàn cầu và việc làm trong những năm. Do đó, một nền kinh tế đại dương năng động trong tương lai cần đi đôi với nỗ lực cải thiện tính bền vững của nó và điều này đi kèm với cơ hội cho các quốc gia đổi mới sáng tạo.

Thúc đẩy nền kinh tế đại dương quốc gia, dựa trên việc sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên đại dương được hỗ trợ bởi thông tin khoa học chặt chẽ, có thể góp phần phát triển kinh tế xã hội. Nhưng trong ngắn hạn, tác động của cuộc khủng hoảng sẽ ảnh hưởng đến bối cảnh nghiên cứu quốc tế, dẫn đến việc tái ưu tiên một số chương trình khoa học biển, kế hoạch tài trợ (ví dụ một số khu bảo tồn biển đột nhiên không còn tài nguyên ở một số nước đang phát triển) và thậm chí thiết lập một số cơ sở hạ tầng nghiên cứu quan trọng. Trong bối cảnh này, tầm quan trọng của khoa học đại dương sẽ cần phải được đặt lên hàng đầu để đối mặt với những thách thức do sự gia tăng sự suy thoái của đại dương, do khí hậu thay đổi và do các hoạt động kinh tế gia tăng trên đại dương.

   Cân bằng các hoạt động kinh tế với môi trường biển trong lành hơn yêu cầu ưu tiên cải thiện mối quan hệ giữa khoa học và công nghiệp. Khoa học đại dương, R & D và đổi mới sáng tạo vẫn là trụ đỡ quan trọng cho tương lai của đại dương nhằm nâng cao kiến thức khoa học, cải thiện quản trị đại dương và thúc đẩy các thực thi các trách nhiệm. Trong bối cảnh này, sự đổi mới phát sinh từ quan hệ đối tác khoa học-công nghiệp hiệu quả sẽ là yếu tố quyết định hơn bao giờ hết đến cách đại dương của chúng ta được khám phá, quản lý, bảo vệ và cách các quy định thích hợp được thực thi ở nhiều nơi trên thế giới. Thập kỷ sắp tới của Liên hợp quốc về khoa học đại dương vì sự phát triển bền vững có thể đóng một vai trò xúc tác cho điều này bằng cách cho phép các bên liên quan rất đa dạng nhận thức rõ hơn về các dự án hợp tác đang diễn ra trong tương lai.

           Hoạt động của OECD về kinh tế đại dương và đổi mới sẽ hỗ trợ Thập kỷ khoa học đại dương của Liên hợp quốc vì sự phát triển bền vững, cung cấp dữ liệu và phân tích dựa trên bằng chứng để thúc đẩy các sáng kiến chính sách đại dương hiệu quả mới. Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo kinh tế đại dương đã cung cấp dữ liệu gốc và phân tích cho các quốc gia về kinh tế đại dương trong sáu năm qua. Hai lĩnh vực chuyên môn bao gồm đo lường các hoạt động kinh tế dựa trên đại dương và phát triển bằng chứng về vai trò của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực thúc đẩy sự bền vững của đại dương. Các công việc tiếp theo trong giai đoạn 2021-2022 sẽ nâng cao chuyên môn này để hỗ trợ nhiều hơn các nhà làm chính sách.

Trung tâm NC&PT hội nhập KH&CN quốc tế liên kết và dịch nguồn tin từ cổng thông tin Tổ chức phát triển kinh tế (OECD)

 https://www.oecd.org/sti/science-technology-innovation-outlook/ocean-economy-and-innovation/